ARAŞTIRMA - Türk'ün uyduyla imtihanı


Aselsan, Bilsat, Göktürk, havacılık, Mitsubishi Electric, Roketsan, savunma, SSM, TAI, Telespazio, Tübitak, Türksat, uydu, uzay Edit posts?
Fırlatıldıktan 12 dakika sonra okyanus sularına gömülen TÜRKSAT 1A ile hüzünlü başlayan Türkiye’nin uydu macerası, milli uydu hedefiyle başka bir boyut kazandı.
“Geleceğin en etkili silahı da aracı da hiç kuşkunuz olmasın uçaklardır. Bir gün insanoğlu uçaksız da göklerde yürüyecek, gezegenlere gidecek, belki de aydan bize mesajlar yollayacaktır. Bu mucizenin tahakkuku için iki bin yılını beklemeye hacet kalmayacaktır. Gelişen teknoloji bize daha şimdiden bunu müjdeliyor…” İnsan yapımı ilk uydu olan Sputnik (SSCB) fırlatılmadan 21 yıl önce, 1936’da sarf edilen bu sözler herhangi bir ABD’li ya da Avrupalı lidere veya bilim adamına ait değil… Eskişehir Tayyare Alayı’nı ziyaret eden Mustafa Kemal Atatürk’ün sözleri bunlar. Gazi, alayın onur defterine yazdığı bu satırları, “Bize düşen görev ise Batı’dan bu konuda fazla geri kalmamaktır…” temennisiyle noktalıyordu.
İlk uydumuzun 1994 yılında fırlatıldığı, ilk uzay politikamızın 2005 yılında oluşturulduğu düşünülürse, elbette bu nasihate ne kadar uyulduğunu tartışmaya gerek yok. Ancak geleceğe dönük atılan adımları da küçümsemek haksızlık olur. Türkiye, her ne kadar yarışa son kulvardan dahil olsa da bugün performansını en üst düzeyde kullanıyor. Zira dört koldan yerli imkanlarla uydu yapmaya soyunmuş vaziyette.
Aslında ilk uydu maceramız hayal kırıklığıyla başlamıştı. 24 Ocak 1994'de Ariane 4 ile fırlatılan Türkiye’nin sahip olduğu ilk uydu TÜRKSAT 1A, roketteki arıza nedeniyle 12 dakika 12 saniye sonra okyanus sularına gömülmüştü. Neyse ki sigortalıydı ve yerine TÜRKSAT 1B aynı yıl uzaya gönderilmişti.
BİLSAT Projesi de yine bir parça hayal kırıklığı yaratmıştı. Uydu üretim deneyimi kazanmak isteyen TÜBİTAK UZAY ve İngiliz SSTL ortaklığıyla geliştirilen BİLSAT 1, 2003’te başarılı şekilde yörüngeye oturtulmuş ancak 15 yıl olarak planlanan görev ömrünü üç yılda tamamlamak zorunda kalmıştı. Pil arızası nedeniyle enerji depolayamaz duruma gelen BİLSAT 1, uzayda kaderine terk edilmişti. Elbette iyi niyetli fakat ulusal bir program dahilinde olmayan ve sınırlı devlet desteğiyle yapılan küçük girişimlerdi bunlar…
Nihayet gerekli destek de bütçe de Bilim ve Teknoloji Yüksek Kurulu'nun 2005 yılı 11’inci toplantısında ortaya çıktı. 2015’e kadar 1.1 milyar liralık bir bütçenin uzay teknolojileri için kullanılması öngörülüyordu. İşte Başbakan Tayyip Erdoğan’ın seçim meydanlarında müjdelediği ve son aşamaya gelen milli uydu projelerinin temelinde o kritik toplantı yatıyor. Türkiye bugün gerek askeri gerek sivil tüm kurumlarıyla bu hedefe odaklanmış durumda. Bu vizyonun ilk mahsulü sayılan TÜBİTAK UZAY’ın yer gözlem uydusu RASAT geçtiğimiz yaz yörüngeye fırlatıldı. Sırada ise Göktürk serisi askeri uydular ve TÜRKSAT’ın haberleşme uyduları var. Gelecek beş yılda hem askeri hem sivil büyük bir uydu filosuna sahip olacak Türkiye. Milli uydunun ardından yeni hedef ise fırlatma yeteneğine sahip ülke olabilmek. İTÜ Uzay Mühendisliği Bölümü Başkanı Prof. Dr. Alim Rüstem Aslan, bugün sadece ABD, ESA (İngiltere, Almanya, Fransa, İtalya), Rusya, Çin, Japonya, Hindistan ve İran’ın uydu fırlatma kabiliyetine sahip olduğunu İsrail’in de bu yeteneğe eriştiğinin düşünüldüğünü söylüyor. İşte eskilerin deyimiyle 32 kısım tekmili birden Türkiye’nin uydu yol haritasının dünü, bugünü ve geleceği…


YAPIMI SÜREN UYDU ve MERKEZLER

GÖKTÜRK 1
Proje sahibi: Savunma Sanayi Müsteşarlığı
Ana yüklenici: Telespazio (İtalya)
Yerli ana yüklenici: TUSAŞ
Yerli alt yüklenici: TAI, Aselsan, TÜBİTAK-UEKAE ve ROKETSAN
Tür: Keşif ve gözetleme
Bütçe: 250 milyon euro
Fırlatma tarihi: 2013-2014
Amaç: Coğrafi kısıtlama olmadan, gündüz şartlarında dünya üzerinde herhangi bir bölgeden Türk Silahlı Kuvvetleri’nin ihtiyacına yönelik istihbarat amaçlı yüksek çözünürlüklü görüntü elde etmek.
Özellikler: 1 m²’den küçük alanları gözetleme kapasitesine sahip uydudan elde edilecek görüntüler istihbarat dışında ulaşım, çevre, ormancılık, afet yönetimi, doğal kaynakların gözlenmesi amacıyla da kullanılacak.

GÖKTÜRK 2
Proje sahibi: Milli Savunma Bakanlığı
Ana Yüklenici: TÜBİTAK UZAY ve TUSAŞ
Tür: Keşif ve gözetleme
Amaç: Türk Silahlı Kuvvetleri ile diğer kamu kuruluşlarının yüksek çözünürlüklü görüntü ihtiyacının karşılanması.
Proje bedeli: 100 milyon dolar
Fırlatma tarihi: 2012-2013
Fırlatma Üssü: Çin
Özellikler: Yaklaşık 200 kilogram ağırlığında ve bir metreküp hacminde olması öngörülen Göktürk 2 uydusu, 2,5 metre çözünürlükte görüntü toplayacak. Yerden 700 kilometre yükseklikte yörüngeye girecek uydu her 93 dakikada dünyanın çevresinde bir tur atacak.

RASAT, Ağustos 2011'de başarıyla uzaya gönderildi.
RASAT
Proje sahibi: Devlet Planlama Teşkilatı
Ana Yüklenici: TÜBİTAK UZAY
Tür: Yer gözlem
Proje bedeli: 10-14 milyon dolar
Fırlatma tarihi: 2011 (Ağustos 2011'de fırlatıldı)
Fırlatma Üssü: Rusya
Amaç: BİLSAT ile kazanılan bilgi ve beceriyi pekiştirmek amacıyla yola çıkılan proje kapsamında, Türkiye’nin uydu teknolojileri konusunda yetişmiş insan gücünün artırılması hedefleniyor. RASAT Uydusu’ndan ayrıca haritacılık, afet izleme, çevre ve şehircilik konularında faydalanılması planlanıyor.
Özellikler: Türk mühendislerce tasarlanıp geliştirilen yeni modüllere sahip RASAT, Türkiye’de tasarlanıp üretilen ilk yer gözlem uydusu. Görüntüleme sistemleri 1 milyon 326 bin euro’ya Güney Koreli Satrec Inivatiative firmasına ihale edilen 93 kilo ağırlığındaki uydu, 700 km’de yörüngeye oturtuldu.

TÜRKSAT 4A
Proje sahibi: TÜRKSAT
Ana Yüklenici: Mitsubishi Electric (Japonya)
Tür: Haberleşme
Amaç: TÜRKSAT 4A ile C Bant ilk defa kullanılacak ve bu frekans bandında Afrika kapsaması olacak. Bu sayede TÜRKSAT uyduları Türkiye, Avrupa, Orta Doğu, Kuzey Afrika, Orta Asya ve Çin'den sonra Afrika kıtasının da tamamını kapsayacak.
Bütçe: 571 milyon dolar (TÜRSAT 4B dahil)
Fırlatma tarihi: 2013
Fırlatma Üssü: Baykonur (Kazakistan)
Özellikler: 2340 Mhz band genişliğine ve 3.800 kilogram kuru yük ağırlığına sahip Türksat 4A’nın, 30 yıl manevra ömrü bulunuyor.

TÜRKSAT 4B
Proje sahibi: TÜRKSAT
Ana Yüklenici: Mitsubishi Electric (Japonya)
Tür: Haberleşme
Amaç: TÜRKSAT 4B ile TV yayıncılığına ilave olarak Türkiye’nin karasal altyapı üzerinden internet hizmeti verilemeyen bölgelerine ve bazı komşu ülkelere uydu aracılığıyla ucuz geniş bant internet götürme imkânı elde edilecek. Hâlen TÜRKSAT 3A üzerinden sağlanan internet hizmeti, TÜRKSAT 4B ile yarı yarıya ucuzlayacak.
Bütçe: 571 milyon dolar (TÜRKSAT 4A dahil)
Fırlatma tarihi: 2014
Fırlatma Üssü: Baykonur (Kazakistan)
Özellikler: Yapımında Türk teknik elemanlarının da yer alacağı uydu, Mitsubishi Electric’in geliştirdiği DS 2000 platformu üzerinde inşa edilecek. Türksat 4B uydusu 3340 Mhz band genişliği ve 3 bin 900 kilogram ağırlığında olacak. 4B’nin de 30 yıl manevra ömrü olacak.

Uydu Montaj Entegrasyon ve Test Merkezi (UMET)
Proje sahibi: TUSAŞ
Amaç: Tasarımdan fırlatma aşamasına kadar yerli imkanlarla uydu montaj ve testlerinin gerçekleştirilmesi.
Bütçe: 100 milyon dolar
Tesis yeri: Gölbaşı (Ankara)
Özellikler: Uzay koşullarının simüle edileceği UMET, daha yerdeyken uydunun çalışacağından yüzde 100 emin olunmasını sağlayan bir dizi testin gerçekleştirileceği bir teknoloji merkezi olacak. GÖKTÜRK 1 Projesi kapsamında TUSAŞ tesislerinde kurulması ve 2012’de hizmete alınması planlanan tesiste aynı anda iki ayrı uydunun üretimi ve testi yapılabilecek. Hem askeri hem de sivil kurumlara hizmet verecek UMET’te ilk olarak Göktürk serisi uyduların montaj ve testleri gerçekleştirilecek. TÜRKSAT haberleşme uydularının geliştirilmesi ve entegrasyonu da bu merkezde yapılacak.

PROJE AŞAMASINDAKİ UYDULAR

GÖKTÜRK 3: Savunma Sanayi Müsteşarlığı’nın başlangıç aşamasındaki Göktürk 3 projesi, Türk Silahlı Kuvvetleri’nin operasyonel faaliyetlerinin icrası için yüksek çözünürlüklü uydu görüntüsü ihtiyacının kara, deniz ve hava sahası sınırı olmadan, gece-gündüz her hava şartında karşılanması amacına uygun hazırlanıyor. TUSAŞ ana yükleniciliğinde Aselsan, Roketsan ve diğer yerli proje paydaşlarıyla geliştirilmesi planlanan proje, bir adet SAR (Yapay Açıklıklı Radar) sensörü taşıyan uydu yapımını, sabit ana yer istasyonu ve mobil yedek yer istasyonunun teslimini kapsıyor.

TÜRKSAT 5A: TUSAŞ-TAI tesislerinde kurulacak Uydu Montaj, Entegrasyon ve Test Merkezi’nde (UMET) TÜRKSAT 4A ve TÜRKSAT 4B projesine katılan Türk mühendisleri tarafından üretilecek. 2015 başlarında uzaya gönderilecek.

TÜRKSAT 5B: Uydu Montaj, Entegrasyon ve Test (UMET) tesislerinde yerli imkanlarla üretilecek. 2017 yılında uzaya fırlatılacak.

TÜRKSAT 5C: TAI tesislerinde Türk mühendisler tarafından üretilmesi ve 2019 yılında uzaya fırlatılması öngörülüyor.

YÖRÜNGEDEKİ TÜRK UYDULARI

TÜRKSAT 1B: 10 Ağustos 1994’te Ariene 4 roketiyle fırlatılan TÜRKSAT 1B Türkiye, Avrupa ve Orta Asya’yı kapsamına aldı. Fransız Alcatel Alenia Space Industries üretimi olan uydu 2006’da görevini tamamladı.

TÜRKSAT 1C: 1996 yılında hizmete giren ve Türkiye, Avrupa ile Orta Asya’ya yönelik yayın yapan TÜRKSAT 1C de Alcatel Alenia tarafından üretildi. 10 Temmuz 1996’da fırlatılan ve yörüngede 1062 kilogram ağırlığa sahip uydu ömrünü tamamladı.

TÜRKSAT 2A: 10 Ocak 2001’de Ariane 4 roketiyle fırlatılan Türksat 2A 2001 Şubat ayı itibariyle hizmet vermeye başladı. Türksat 1C ile aynı pozisyonda bulunan ve aktif durumdaki 2A, Ortadoğu ve Rusya'yı da içine alacak şekilde Avrupa’dan Orta Asya'ya kadar geniş bir coğrafyada TV yayınlarının izlenmesine olanak sağlıyor.

TÜRKSAT 3A: Üretimine 10 Şubat 2006’da Alcatel tarafından başlanan TÜRKSAT 3A diğer uydulara oranla daha yüksek kullanım kapasitesine (1296 Mhz) sahip. Halen aktif görevdeki uydu, hem haberleşme hizmetleri hem de Avrupa, Türkiye ve Orta Asya üzerinden doğrudan TV yayınları için kullanılıyor. 3A ile ayrıca altyapı ve coğrafi koşullar nedeniyle telefon ve internet erişimi götürülemeyen bölgelere bu hizmetler uydu üzerinden sağlanıyor.
BİLSAT 1: Türkiye'de küçük uydu teknolojilerini başlatmak ve geliştirmek amacıyla yola çıkan TÜBİTAK UZAY ve İngiliz SSTL firması ile ortaklaşa üretilen BİLSAT 1, 27 Eylül 2003’te fırlatıldı. TÜBİTAK UZAY tarafından üretilen ÇOBAN ve GEZGİN adlı iki görev yükü taşıyan uydu 13.3 milyon dolara mal olurken görev ömrü kademeli olarak 15 yıl olarak planlandı. Ancak pil hücrelerindeki arızadan dolayı uydu Ağustos 2006 itibariyle operasyon sona erdirildi.


İTÜ'de geliştirilen ITUpSAT1 2009'dan bu yana yörüngede.
ITUpSAT1: 23 Eylül 2009’da Hindistan’dan uzaya gönderilen ilk Türk uydusu ITUpSAT1’in proje çalışmalarına 2005’te İstanbul Teknik Üniversitesi ve TÜBİTAK’ın desteğiyle başlandı. Eğitim amaçlı olarak küp uydu standardında (10 cm3) üretilen ITUpSAT1 990 gram ağırlığa sahip. Uydu 250 bin liraya mal olurken, altyapı ve desteklerle birlikte projenin maliyeti 1.5 milyon TL’yi buldu.
 

Bu yazı Cnbc-e Business dergisinin Temmuz 2011 sayısında yayınlandı.
« Önceki
 
Sonraki »
 

0 yorum:

Your comment / ARAŞTIRMA - Türk'ün uyduyla imtihanı