ARAŞTIRMA - Bir trilyon dolarlık ayak izi

Houston bir sorunumuz var. Hemen her uzay filminde astronotun bu çağrısını kulaklığında duyan becerikli NASA ekibi harekete geçer ve sorun çözülürdü. Mekiğin Kennedy Uzay Üssü’ne teker koymasıyla birlikte seyircinin adrenalin miktarı da eski seviyesine dönerdi. Fakat bu seferki problem pek öyle kolay çözülecek gibi görünmüyor. Zira sorun teknik değil mali… Çağrı ise uzayın derinliklerinden değil Beyaz Saray’dan. Başkan Barack Obama, George Bush döneminde başlatılan ve ABD astronotlarının 2020’de Ay’a indirilmesini öngören The Constellation (Takımyıldızı) projesinden vazgeçmiş görünüyor. Başkan’a göre proje tahmin edilenin çok üzerinde para yutuyor ve diğer uzay programlarının bütçelerini tehdit ediyor. NASA’nın (Ulusal Havacılık ve Uzay Dairesi) Ay yerine artık Mars ve diğer keşiflere ağırlık vermesini isteyen Obama, uzay ulaşımını da özel şirketlere bırakmayı düşünüyor.

Bir anlamda ABD insanlı uçuşları artık 200 bin dolara uzaya turist taşıyacağını açıklayan Virgin Group’un sahibi Richard Branson gibi girişimcilere emanet ediyor. Oysa NASA teknolojik ve bilimsel misyonu bir yana Amerikan halkı için bir gurur kaynağıydı. 1957’de uzaya ilk uyduyu (Sputnik) fırlatan ve 1961’de ilk insanı (Yuri Gagarin) başarıyla dünya yörüngesine taşıyan Sovyetler karşısında kırılan ulusal onuru tamir etmişti. Jules Verne’in ‘Ay’a Seyahat’ hayalini bir asır sonra gerçeğe dönüştürmüştü. Neil Armstrong, “Bir insan için küçük, insanlık için büyük bir adım” sözleri eşliğinde Amerikan bayrağını Ay yüzeyine dikerken NASA da gövde gösterisi yapıyordu. Fakat artık hepsi geride kaldı. SSCB sahneden çekilince yarış bitti… Yıllarca göz yumulan devasa bütçeler sorgulanmaya başladı. Yörüngede terk edilen uzay istasyonu Skylab, fırlatılışından 10 saniye sonra yedi mürettebatıyla infilak eden Challenger mekiği, yine içindeki yedi mürettebatla inişe 62 kilometre kala parçalanan Columbia mekiği, Mars yörüngesinde arka arkaya kaybolan uzay araçları… Bunlar harcanan milyarlarca dolara rağmen başarısızlıkla sonuçlanan projelerden bazıları. Evet Ay’da bir ayak izi kaldı fakat bunun bedeli de bugüne kadar harcanan 1 trilyon dolar oldu. Şüphesiz şu an en çok zorlanan kişi Başkan Barack Obama... Bir yanda boğuşması gereken 1.6 trilyon dolarlık bütçe açığı, diğer yanda 2020’de Ay’a insanlı uçuşlara başlayacağını ilan eden Çin’in gerisinde kalma korkusu… İşte rakamlarıyla, üstlendiği görevleriyle NASA’nın o çok konuşulan uzay bilançosu…

UZAY PROJELERİ

Mercury

ABD'nin insanlı ilk uzay yolculuğu projesi olarak başlatılan Mercury, 1959'dan 1963'te Dünya yörüngesine insan gönderilinceye kadar sürdürüldü.  Program ismini hızın simgesi olan Roma tanrısı Mercury'den aldı. Projeye katılan ve 1961’de Mercury-Redstone 3 görevinde yer alan pilot Alan Shepard uzaya giden ilk Amerikalı olarak tarihe geçti.

Gemini

Apollo Projesi'ne hazırlık olarak 1964-1966 arasında uygulanan Gemini kapsamında kesik koni biçimindeki 12 adet araç uzaya gönderildi. İlk iki araç insansız fırlatılırken Gemini 3 ile ilk kez insanlı uzay uçuşu gerçekleştirildi. Gemini 4'teki astronotlardan E.H. White aracın dünya çevresinde yaptığı 3’üncü tur sırasında kapsülden çıkarak uzayda serbestçe yürüyen ikinci insan oldu. Gemini 12’nin 11 Kasım 1966'da fırlatılmasıyla birlikte program sona erdi.

Apollo

Adını Yunan tanrısı Apollon’dan alan programın en büyük başarısını Apollo 11 gerçekleştirdi. 16 Temmuz 1969'da Cape Canaveral Uzay Üssü’nden fırlatılan Apollo 11'in astronotlarından Neil Armstrong ve Edwin Aldrin 21 Temmuz sabahının erken saatlerinde dünyanın uydusuna ayak basan ilk insanlardı. 1961’de başlayan ve 1972’de sonlandırılan Apollo projesi kapsamında 11 uçuş yapıldı.

Skylab

1973 yılında insanların yörüngede daha fazla kalabilmesi ve ağırlıksız ortamda çeşitli deneylerin yapılabilmesi için gönderilen Skylab, ABD'nin ilk uzay istasyonu olarak kayda geçti. Uzay Yarışı döneminde, Sovyetler'in Salyut 1 istasyonuna karşılık yörüngeye oturtulan Skylab NASA’nın başarısız projeleri arasında yerini aldı. Yörüngede kaderine terk edilen istasyonun 1979 yılında Avustralya’da çöle düşen parçaları bugün müzede sergileniyor.

Apollo - Soyuz

ABD ve SSCB'nin ortaklaşa yürüttüğü Apollo - Soyuz ilk uluslararası insanlı uzay uçuşu olarak tarihteki yerini aldı. Projeye katılan Soyuz 19, 15 Haziran 1975’te Baykonur Uzay Üssü’nden havalandı. Amerikan Apollo aracı ise aynı gün Kennedy Uzay Merkezi'nden fırlatıldı. 17 Haziran 1975'de iki araç kenetlenirken astronot ve kozmonotlar birbirlerinin gemilerine geçerek deneyler yaptı. İki süper gücün ortaklaşa yürüttüğü ilk insanlı uzay projesi olan Apollo Soyuz aynı zamanda uzay yarışını sona erdiren olay olarak da yorumlanmaktadır.

Uzay Mekiği

Uzaya gönderilen aracın tekrar kullanılarak maliyetini azaltmayı amaçlayan uzay mekikleri ilk defa 1981’de hizmete girdi. Fakat daha sonraki araştırmalar mekiklerin eski tip roketlere göre daha maliyetli olduğunu ortaya çıkardı. Sebep ise kullanıldıktan sonra uzun ve pahalı bakımlara ihtiyaç duymalarıydı. ABD’nin beş mekiğinden Discovery, Atlantis ve Endeavour görevlerini sorunsuz tamamlarken Columbia ve Challenger iki büyük kazada yok oldu. En riskli proje haline gelen mekiklerin 2012’den itibaren kullanımdan kaldırılması karlaştırıldı.

Uluslararası Uzay İstasyonu

1998 yılında inşasına başlanan ve bu yıl bitirilmesi beklenen istasyonun 2015-2020 arasında hizmet vermesi planlanıyor. Dünyanın en büyük yapay uydusu konumundaki istasyon, bilimsel araştırmalar ve gözlemlere ev sahipliği yapacak. NASA’nın yanı sıra Rusya, Japonya, Kanada ve 10 Avrupa ülkesinin üyesi olduğu Avrupa Uzay Ajansı’nın katkılarıyla gerçekleştirilen istasyon bugüne kadar farklı ülkelerden birçok astronotu ve uzay turistini ağırladı.

Keşif programları

Güneş sistemini daha yakından tanımak için keşif gezileri yapılmasını planlayan ABD yönetimi, bu çerçevede Mars ve ötesine gidilmesini amaçlıyor. Robotlarla Mars’ta yaşam olup olmadığının araştırılması ayrıca kızıl gezegenin ikliminin ve jeolojisinin incelenmesi projenin çalışmaları arasında yer alıyor. Nihai hedef ise insanlı keşif programlarına zemin hazırlanması.

Bu haber CNBC-e Business dergisinin Mayıs 2011 sayısında yayınlandı.